ولادیمیر ایلیچ لنین (تولد ۱۹۲۴ درگذشت ۱۸۷۰) فعالیت سیاسی و حرفهای خود را از سال ۱۸۹۳ که به پترزبورگ رفته بود آغاز کرد. پترزبورگ شهری بود صنعتی که هزاران کارگر در کارخانجات مختلف استثمار میشدند و روزگار بر رنجی را میگذراندند. به این جهت جنبش چپ قدرتمند بود و شخصیتهای برجستهای مثل پلخانف در آن جنبش مشغول بودند. او در ۱۸۹۳ به جرم فعالیت سیاسی دوباره دستگیر شد. بار اول زندانی گردید و بار دوم برای مدت سه سال به سیبری تبعید شد. در این تبعیدگاه بود که لنین توانست بعضی از آثار خود را خلق کند و با نادرژدا کرویسکایا که او هم در جنبش چپ فعال بود، ازدواج نماید. او پس از مراجعت دوباره به پترزبورگ همراه همسرش مجبور شد روسیه را به قصد سوئیس ترک نماید. در آن جا روزنامه ایسکرا را که ارگان رسمی سوسیال دموکراتهای روسیه بود انتشار دادند. در ۱۹۰۲ کنگره دوم حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه در لندن برگزار گردید. در این کنگره مبارزه شدیدی بین منشویکها و بلشویکها بر سر مسئله انقلاب قهرآمیز و یا اعمال رفرم در جامعه جریان داشت. پس از انشعاب در جنبش سوسیال دموکراسی روسیه در ۱۹۱۲، بلشویکها به فعالیت سازمانی مخفی و منسجم رو آوردند و خود را برای انقلاب قهرآمیز علیه تزاریسم آماده میکردند.
جنگ جهانی مصیبتهای غیر قابل تحملی را برای زحمتکشان روسیه به همراه آورد. مبارزات مردم رادیکال میشد و طبقه کارگر و دهقانان انقلابی که در رأس آنها حزب بلشویک به رهبری لنین قرار داشت در فوریه ۱۹۱۷ تزار نیکلای دوم را به زیر کشیدند و یک دولت موقت در روسیه استوار شد که دوماً مجلس این دولت بود.
لنین در آوریل ۱۹۱۷ به روسیه بازگشت و برای پیش رفت جنبش تزهائی را طرح نمود که به تزهای آوریل معروفند. او با این تزها ساختار حزب را دگرگون نمود و برای شرایط جدید مناسب ساخت.
دولت موقت که به عنوان دولتی دموکراتیک به وجود آمده بود در گامهای بعد به سرکوب کارگران پرداخت و سعی نمود مبارزه کارگران، دانشجویان و دیگر زحمکشان شهر و ده را خونین سرکوب کند.
انقلاب سوسیالیستی روسیه در جریان مبارزه با رفرمیسم، رادیکالیسم چپ و تروتسکیسم پیروز شده. در دسامبر ۱۹۱۷ بلشویکها جهت تحکیم قدرت خود قرار داد برست-لیتوفسک را با آلمان و اتریش امضاء کرد.
۱۴ دولت امپرییالیستی و نیروهای مخالف بلشویسم، تجهیز شدند. ارتش سرخ توانست در سال ۱۹۲۰ نیروهای سیاه را درهم بکوبد و گامی بلند سوسیالیسم را در جهان به عنوان نظامی آلترناتیو مطرح سازد. لنین در سال ۱۹۱۸ توسط یک تروریست به شدت زخمی شد و در سالهای بعد بیماری بر او غالب گردید. زندگی پرماجرا، پرفعالیت، افتخار آمیز لنین در ۱۹۲۴ به پایان رسید ولی افکار داهیانه و انقلابی او هنوز راهنمای انقلابیون راستین کمونیستی است.